Kanaviçenin son yıllarda unutulduğu düşünülsede aslında giderek kullanımı artmaktadır. Girdiğiniz evlerin sağına soluna baktığınız zaman illaki bir yerinde Kanaviçe görebilirsiniz. Eskiden alt sınıfın yaptığı bir işleme iken giderek elit kesimin kullanımı altına girmiştir. Kanaviçe özellikle son yıllarda değerini oldukça arttırmış ve evlerimizin vazgeçilmezi olmuştur. Peki bu Kanaviçe Tekniği Nedir? Kanaviçe Nasıl Yapılır? hepsini sizin için tek tek araştırdık ve yazımıza ekledik. Keyifli okumalar dileriz.

Kanaviçe Nedir?

Türk işlemeleri, en büyük değer ve güzelliklerini motifler ve renklerinin
yanısıra tekniklerine de borçludurlar. Bu teknik yüzyıllar boyunca daima gelişme
göstermiştir. İşlemeci, dokumanın üzerinde, iğnesini öylesine kullanmıştır ki, bu hareket işleme sanatında çeşitli iğne şekillerinin doğmasına sebep olmuştur.Kanaviçe puanlarının yapılışı üçe ayrılır;

1. Kanaviçe işi kumaş üzerine teğellenen kanava bezi üzerine işlenir. İşlemenins onunda kanava bezinin iplikleri çekilerek temizlenir.
2. Desen doğrudan doğruya kanava bezi üzerine işlenir. Kanava bezinin yüzeyi kanava puanları ile tamamen doldurulur.
3. Kanaviçe deseni ipliği sayılabilen herhangi bir kumaş üzerine ipliği sayılarak işlenir. Kanaviçe tek ve çift iğne olmak üzere iki tür iğnesi vardır.

Kanaviçe Tek İğne Tekniği

Genellikle çift iplikli kanaviçe bezi veya ipliği sayılabilen kumaşlara işlenir. Kanaviçe bezinin bir karesinden çıkan iğne, bir iplik sağa, bir iplik yukarı sayılarak verev batılır. Bir iplik sola sayılarak kumaşın yüzüne çıkılır. Gerekli olan sayı kadar aynı işlem tekrarlanır. Geriye dönüşler bir iplik sağa bir aşağıya batarak ters yönde tekrarlanır. Böylece üst üste atılan karşılıklı iki verev iplik bir çapraz oluşturur. Her çapraz bir kanaviçe tek iğne puanıdır. Puanlar yan yana sıralanarak motifler oluşturulur.

Kanaviçe Çift İğne Tekniği

Kanaviçe tek iğne puanından daha büyük olan çift iğne puanı iri motifleri
oluşturur. Kanaviçe bezi veya ipliği sayılabilen kumaşlara işlenir. Kanaviçe bezinin bir
karesinden çıkan iğne iki iplik sağa, iki iplik yukarı sayılarak verev batırılır. İki iplik
sola sayılarak kumaş yüzüne çıkılır. İki iplik sağa, iki iplik aşağı sayılarak batırılır. Üst
üste atılan karşılıklı iki verev iplik bir çapraz oluşturur. Çapraz ipliklerin ortasında boş
kalan karelere, önce boyuna sonra enine olmak üzere dik iplikler “+” şeklinde atılarak
puan tamamlanır. Puanlar yan yana sıralanarak motifler oluşturulur.

Kanaviçede Renk

Türk işlemelerinde renk, motif kadar değer taşır. Motif ve renk birbirini
bütünler. Türk el sanatlarında, özellikle işlemede sanatçı, daima iyiyi, güzeli ve
doğruyu aramış, bunda da başarılı olmuştur. Parlak ve acı renklerden mümkün olduğu
kadar uzak kalmış, işlemelerinde yumuşak ve pastel renkleri kullanmıştır.
Kanaviçe işlemelerde, çok renkli (polikrom) bir sistem görülmektedir. Çok
renkli sistemin yanında tek renkli (monokrom) düzendeki kompozisyonlarda dikkati
çekmektedir. İşlemelerde bir örnek birden fazla rengin ya da bir rengin tonlarının
kullanıldığı bilinmektedir. Kanaviçelerde bir rengin koyusu ve açığı uyum açısından
güzel görünmektedir. Polikrom bir yaklaşımla yapılan renklendirmelerde, genellikle
kompozisyonu oluşturan birimlerin renklendirilmesinde bazen natüralist, bazen
antinatüralist yaklaşımlarla renkler dağıtılmıştır. Bir motifte, en az üç, en fazla 15 rengin bir arada kullanıldığı tespit edilmiştir. Renklerde kırmızı, sarı, pembe ve tonları yeşil ve tonları en çok kullanılan ana renkler olarak belirlenmiştir.

Kanaviçede Konu

Üç kıtada hüküm süren Türkler işleme sanatını çok yaygın bir hale getirmiş ve
beğendirmiştir. Türk işlemeleri gerek renk, gerek motif, gerek teknik bakımından en
güzele erişmiştir. Kanaviçe işlemeleri renk, teknik ve konu bakımından özgün ve güzel
örneklerle doludur. İşlemelerde motif zenginliği sonsuzdur. Motiflerin oluşturulmasında
genellikle doğadan faydalanılmıştır. Türk kadınları doğada gördükleri, günlük hayattan
seçtikleri her şeyi stilize ederek renklendirmiş ve en güzel şekilde işlemeyi bilmişlerdir.

Kanaviçe işlemelerinde çok sık rastladığımız bitkisel bezemelerin yanısıra, figürlü, geometrik ve nesneli bezemelerde karşımıza çıkmaktadır. Seçilen konuları şöyle sıralayabiliriz:

1. Bitkisel Bezeme: Çiçek, dal, meyve, yaprak vb. gibi.
2. Figürlü Bezeme: Kelebek, kuş, geyik vb. gibi.
3. Geometrik Bezeme: Kare, dikdörtgen, daire vb. gibi.
4. Manzaralı Bezeme: Ev, ağaç, vb. gibi.
5. Nesneli Bezeme: Vazo, saksı, kurdela, fiyonk vb. gibi.
6. Yazılı Bezeme: Markalar ve Osmanlıca rumuzlar.

Kanaviçede Kompozisyon 

Türk işlemeciliğinde motiflerle meydana getiren kompozisyonlar, malzemenin yüzeyine, kullanıldığı yere göre özenle seçilmiştir. Sanatçının ustalığı ve yeteneğini gösteren bezemelerde kompozisyon oluştururken,motifler değişik düzende yerleştirilebilir. 

Kanaviçe işlemelerinde değişik kompozisyonlar dikkati çeker. İşlemeyi yapacak kişinin yaratıcı gücü kompozisyonların oluşturulmasında önemlidir. Motif, teknik ve rengi tamamlayacak en önemli unsur kompozisyondur. Kullanılacak eşyanın biçimine uygun düzenlenen kompozisyon iki ana başlık altında düşünülmektedir.

1. Parçanın bütün yüzeyinin (zemin dahil) bezendiği kompozisyonlar.
2. Parçanın zemini boş bırakılarak motiflerle ve bordürlerle bezenen  kompozisyonlar;

• a) Bir motiften oluşan kompozisyonlar.
• b) Birden fazla motifin tekrarlanması ile oluşan kompozisyonlar.

Bir motiften oluşan kompozisyonlarda sanatçılar bir motifi oluşturan birimleri
birleştirerek tek bir ünite olarak sunmuşlar ve bir noktaya oturtulan motifi aynen
tekrarlamışlardır. Çok yaygın görülen, birden fazla motifin tekrarlanması ile
oluşturulmuş kompozisyonlarda işlemeciler ya aynı motifi ya da aynı ana ve yardımcı
motifleri tekrarlayarak aynı yüzeyi bezemişlerdir. Bu kompozisyonlar motiflerin serilişi doğrultusunda beş grupta
toplanmaktadır.

• a) Düzgün sıralamalarla düzenlenmiş kompozisyonlar.
• Yan yana, dikey, yatay veya diagonal yerleştirilmiş motiflerden oluşan
• sıralamalarla düzenlenmiş kompozisyonlar.
• b) Atlamalı sıralamalarla düzenlenmiş kompozisyonlar. Bir sırada bulunan
• motifler diğerinin boşluğuna gelecek biçimde yerleştirilmiş kompozisyonlar.
• c) Bağlantılı sıralamalarla düzenlenmiş kompozisyonlar. Bu grupta motifler bir
• birine kopuk dallar, yapraklar veya oklarla bağlanmıştır.
• d) Geçmeli sıralamalarla düzenlenmiş kompozisyonlar. Birbiri içine girift bir
• biçimde yerleştirilmiş arabesk biçiminde düzenlenmiş kompozisyonlar.
• e) Bir merkeze doğru yönlendirilmiş sıralamalarla düzenlenmiş
• kompozisyonlar.
• Köşede yer alan motifler diagonal, aralarda bulunan motifler yatay ve dikey
• yerleştirilmiştir.

Kanaviçede Kulllanılan Malzeme

Kanaviçe yapımında kullanılan araç ve gereçler üzerine işleme yapılacak
kumaş, kanava, desen, renkli iplikler, kanava iğnesi ve nakış malzemesidir.
Kanaviçe iğne tekniği sayılarak yapılan bir işleme tekniğidir.Kanaviçe
işlemeleri için kullanılacak zeminin,sert elyaflı ve kabaca dokunmuş olması daha
iyidir.İnce ve şeffaf kumaşlarda işlemenin tersi görünebileceği için yüzdeki desenin
şekli karışabilir. Uygulandığı kumaşları iki başlık altında incelemek mümkündür.

• a) İpliği sayılabilen kumaşlar
• b) İpliği sayılamayan kumaşlar

a) İpliği sayılabilen kumaşlar

Etamin, panama keteni, bursa keteni, Sinop, Ayancık, Rize keteni, yün tela vb.
gibi kumaşlar üzerine işleme doğrudan doğruya uygulanmaktadır. Günümüzde ipliği
sayılabilen diğer kumaşlara da işlenmektedir. Ancak kumaşın inceliğine ve kalınlığına
göre iki üç veya dört iplik enine ve boyuna sayılarak bir kanaviçe puanı
oluşturulmaktadır.

b) İpliği sayılamayan kumaşlar

Patiska (humayın), Hadim dokumaları gibi yerel dokumalar, keten, poplin, opal
vb. gibi düz ve sık dokunuşlu kumaşlar üzerine kanaviçe bezi teyelleyerek
işlenmektedir.
Bazı durumlarda kanaviçe bezi üzerine, zemin tamamen doldurularak doğrudan
doğruya uygulanmaktadır.
Kanaviçe işlemelerinde kullanılan iplikleri dört gruba ayırabiliriz.

• a) Pamuklu iplikler: 12 numaralı koton, 8 numara koton iplik, muline.
• b) İpek iplikler: Çamaşır ipeği
• c) Yünlü iplikler: Moher.
• d) Sentetik iplikler: Orlon.

Kenar Temizleme Teknikleri
Kanaviçe işlemelerinde kenar temizliği işleme kadar önemlidir. Kenar
temizliği işlemenin güzelliğini ortaya çıkarır.Kanaviçe işlemelerinin kenar temizliğinde
genellikle tentene ile kenar temizleme yapılmaktadır.
Kanaviçe işlemelerinde kullanılan kenar temizleme teknikleri şu şekilde
sıralanabilir:

1.Tentene (dantel) ile kenar temizleme

• a. Tenteneyi kenarlara yaparak
• b. Tenteneyi kenarlara dikerek

2. Elde katlanıp makine dikişi ile kenar temizleme

3. Elde katlanıp piko ile kenar temizleme

4. Elde katlanıp antika ile kenar temizleme

5. Saçak püskül bırakarak kenar temizleme

6. Tığ ile battaniye iğnesi yapılarak kenar temizleme.

Kanaviçe Kullanım Alanları

Kanaviçe işlemeleri Türkiye’nin birçok yöresinde Ankara Beypazarı MersinTarsus, Konya Hadim gibi ilçe merkezlerinden yakın ilçelere Ankara Ayaş, Adana
Örcün vb. gibi il merkezlerinden köylere ve Afyon Emirdağ yanısıra Tarsus vb. gibi
ilçelerden onların köylerine kadar geniş bir uygulama alanı bulmuştur.
Bu yörelerde değişik kullanım alanlarına kanaviçe işlemeleri yapılmıştır.
İşlemeler kolay yapılması, dayanıklı ve gösterişli olması açısından bir çok eşya üzerine
rahatlıkla uygulanmıştır.
Kanaviçe işlemeler kullanış biçimlerine göre ikiye ayrılır:

• a) Kanaviçe işinin zemin dahil bütün yüzeyi kapladığı eşyalar; duvar panoları, yastık yüzleri, koltuk ve sandalye yüzleri, paspaslar vb.
• b) Zemini boş bırakılan yüzeyler üzerine kanaviçe işi motif ve bordürlerle bezemeler yapılan işlemeler;

- Ev eşyaları; Yatak takımları, sofra takımları, sehpa ve masa örtüleri vb.
- Giyim Eşyaları; Bluz, ceket, elbise, yelek, bebek takımları, gecelik, sabahlık
vb. gibi. Son zamanlarda kanaviçe işlemeleri giyim süslemelerinde fazlaca yer almış
ve herkesin dikkatini çekmiştir. Yün bluz, yün mantolar ve ceketler üzerinde kanaviçe
işlemeleri görülmektedir.
- Aksesuarlar; kemer, çanta, gözlük kılıfı, kutu kapağı, namaz örtüsü, yaka, flor
vb. gibi ürünlere uygulanmaktadır.